1401/08/30

کلاچ چیست و چگونه عمل می کند؟

اولین مرحله از رانندگی که هر کسی باید یاد بگیرد فشردن کلاچ و جا زدن دنده است. بدون درگیر شدن کلاچ، خودرو حرکت نخواهد کرد.

اما بسیاری از ما از نقش این قطعه حیاتی آگاه نیستیم و نمی دانیم که کلاچ دقیقا در روند حرکت خودرو چه نقشی دارد.

کلاچ و یا Clutch به معنای اتصال یا چیزی است که مسئول ایجاد اتصال است. راننده ماشین با استفاده از کلاچ اتصال بین گیربکس و موتور را قطع می کند.

زمانی که موتور کار می کند، دنده ها در جعبه دنده نمی چرخند و ماشین در حال حرکت با سرعت فعلی خود به حرکت خود ادامه می دهد. در واقع می توان گفت که وظیفه اصلی کلاچ مدیریت انتقال نیرو از موتور به چرخ ها است.

تمام اطلاعات مربوط به خودرو و لوازم یدکی خودرو را در وب سایت مرکز تجاری سپهر می توانید پیدا کنید. دراین مقاله به بررسی کلاچ و نحوه عملکرد آن خواهیم پرداخت.

 

کلاچ چیست؟

کلاچ وسیله ای است که به کمک آن راننده می تواند هر زمان که بخواهد موتور را از گیربکس جدا کند، یعنی موتور می تواند روشن باشد بدون اینکه دنده در گیربکس بچرخد و خودرو حرکت کند.

هنگام تعویض دنده یا توقف خودرو به منظور خاموش نشدن موتور از کلاچ استفاده می شود.

کلاچ وسیله ای مکانیکی است که برای انتقال نیرو استفاده می شود. این انتقال نیرو از یک قسمت (مولد برق) به قسمت دیگر (دستگاه انتقال نیرو انجام می شود، اما کلاچ همیشه درگیر نیست و می تواند آزاد باشد.

کلاچ ها در هر جایی که نیاز به کنترل انتقال نیرو یا حرکت باشد، چه برای کنترل میزان انتقال نیرو و چه مدت زمان آن، کاربرد دارند.

برای مثال در پیچ گوشتی های برقی میزان نیروی لازم برای بازکردن پیچ ها توسط کلاچ منتقل می شود و یا در خودروها کلاچ وظیفه کنترل انتقال نیرو به چرخ ها را بر عهده دارد.

 

کلاچ چه وظایفی در خودرو دارد؟

تا اینجا آشنایی نسبی با کلاچ و نقش مهم آن در خودرو پیدا کرده اید اما وظایف کلاچ را به صورت دقیق تر بررسی خواهیم کرد. وظایفی که کلاچ در خودرو دارد به شرح زیر است.

  • تعویض دنده
  • قطع ارتباط موتور با گیربکس یا خلاص کردن خودرو
  • وصل کردن موتور و گیربکس و برقراری امکان انتقال نیرو بین آن‌ها
  • کنترل سرعت حرکت محورهای خودرو در شرایط رانندگی مختلف
  • امکان تعویض دنده‌ها به راحتی بدون نیاز به خاموش شدن موتور و متوقف شدن روند تولید نیرو
  • قطع سریع ارتباط سیستم انتقال نیرو با موتور

 

 

کلاچ از چه قطعاتی تشکیل شده است؟

کلاچ در واقع اولین قسمت سیستم انتقال نیرو است. این قطعه که نیروی دورانی میل لنگ را دریافت و به گیربکس منتقل می کند از اجزای مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.

 

پوشش و کاور کلاچ

برای اینکه صفحه کلاچ بتواند گشتاور فلایویل را به گیربکس منتقل کند، باید با نیروی زیادی به سطح خود بچسبد. عملکرد صفحات اصطکاکی جلوگیری از لغزش صفحه روی سطح فلایویل است.

 

فلایول کلاچ

فلایویل یک دیسک فلزی بزرگ با جرم زیاد است که وظیفه آن انتقال گشتاور موتور به گیربکس است و کلاچ دقیقا بین این دو قسمت نصب می شود تا وظیفه قطع و وصل انتقال گشتاور را بر عهده بگیرد.

 

فنر دیافراگمی کلاچ

همانطور که گفته شد کلاچ وظیفه اتصال و قطع گشتاور موتور را بر عهده دارد و مشخص شد که مکانیسم انتقال گشتاور از طریق فلایویل چگونه است.

برای جدا کردن موتور و گیربکس باید نیروی اصطکاک بین صفحه کلاچ و فلایویل به نحوی کاهش یابد که صفحه بتواند روی سطح فلایویل بلغزد.

برای این منظور فنر مخصوصی به نام فنر دیافراگمی بین صفحه فشار و درپوش کلاچ تعبیه می شود. این فنر که به شکل دایره ساخته شده است از تعدادی زبانه در مرکز تشکیل شده است که با فشار دادن آنها به داخل، لبه های بیرونی را در جهت مخالف فشار می دهند تا نیروی وارده به صفحه کلاچ از طریق صفحه فشار به طور قابل توجهی کاهش یابد.

با وظیفه کمک فنر در خودرو آشنا شوید.

 

دیسک کلاچ

قطعه ای دایره ای شکل که سطح آن از دو طرف با ماده ای با ضریب اصطکاک بالا (لنت های صفحه کلاچ) پوشیده شده است. این صفحه مستقیماً روی فلایویل نصب می شود و عملکرد آن بسیار شبیه لنت ترمز است.

در مرکز این دیسک یک صفحه جاذب ارتعاش تعبیه شده است که با کمک فنرهای پیچشی ارتعاشات و تکان های ناشی از انتقال لحظه ای گشتاور موتور را از بین می برد تا در هنگام تعویض دنده از میزان تکان های خودرو تا حد زیادی کاسته شود.

بنابراین دیسک و صفحه کلاچ را باید یکی از پرکاربردترین و همچنین درگیرترین قطعات مصرفی دانست که عمر محدودی دارند. با این حال تشخیص بصری انتهای دیسک و صفحه بسیار مشکل است، زیرا این قطعات در محفظه بسته جلوی گیربکس نصب می شوند و قابل بازدید نیستند.

 

یاتاقان کلاچ

از این قطعه برای اعمال فشار بر روی زبانه های فنر دیافراگمی استفاده می شود. این قسمت که با پدال کلاچ متصل می شود با فشار دادن پدال گاز فعال شده و به فنر نیرو وارد می کند. این قسمت از دو قسمت پوسته و بلبرینگ تشکیل شده است.

اشتباه نکنید یاتاقان کلاچ با یاتاقان موتور متفاوت است و زمانی که می گویند موتور خودرو یاتاقان زده به موضوع دیگری اشاره می کنند.

 

کلاچ خودرو چگونه کار می کند؟

تعویض دنده مورد استفاده در گیربکس خودرو با توجه به شرایط جاده و سرعت باید انجام شود.

 برای اینکه این تغییر به راحتی انجام شود، لازم است نیروی موتور را از دنده های موجود در گیربکس جدا کنید. برای قطع این اتصال برق بین گیربکس و موتور از کلاچ استفاده می شود.

راننده ماشین، برای انجام این کار می تواند به آسانی فشار دادن پدال با پای چپ باشد. اما فشار دادن این پدال پا باعث دور شدن محور گیربکس از صفحه چرخان موتور (فلایویل) می شود.

همانطور که قبلا توضیح داده شد، ایجاد شکاف معادل قطع و انتقال نیرو بین موتور و گیربکس است. در این حالت راننده برای مدت کوتاهی پدال کلاچ را فشرده نگه می دارد و در حالی که گیربکس تحت تاثیر نیروی خاصی قرار نمی گیرد یا آزاد است دنده مناسب را انتخاب کرده و گیربکس را در دنده مورد نظر قرار می دهد و سپس کلاچ را رها می کند.

در این لحظه انتقال نیرو از موتور به گیربکس از سر گرفته می شود.

کلاچ حالت های مختلفی دارد

همانطور که گفته شد با فشردن پدال کلاچ نیروی پای راننده به دوشاخ منتقل می شود و دوشاخ را از یاتاقان آزاد کننده جدا می کند.

با حرکت دوشاخ، یاتاقان از فنر دیافراگمی جدا شده و فنر نیز حالت لازم را تغییر می دهد. بنابراین، سه حالت را می توان برای کلاچ تعریف کرد:

فعال بودن کلاچ

در این زمان پدال کلاچ درگیر شده و کلاچ از مدار انتقال نیرو خارج می شود. در طی این فرآیند قطع ارتباط، نیروی محرکه موتور به گیربکس ارسال نمی شود و با بی حرکت بودن دنده های آن، تعویض دنده به راحتی و روان انجام می شود.

آزاد بودن کلاچ

زمانی که کلاچ تحت فشار است و نیروی دورانی را منتقل می کند. در این حالت پدال کلاچ آزاد شده و نیروی محرکه موتور توسط اصطکاک صفحه کلاچ از فلایویل منتقل شده و از طریق شفت ورودی به گیربکس فرستاده می شود.

نیم کلاچ

در حالتی که صفحه اصطکاک در حالت نیمه آزاد بین صفحه فشار و فلایویل قرار می گیرد، نیم کلاچ می گویند.

در این حالت نیروی گشتاوری که از طریق سیستم انتقال نیرو به چرخ ها منتقل می شود برابر با نیروی گرانش زمین است و بنابراین همزمان با روشن بودن موتور چرخ ها حرکت نمی کنند.

حالت نیمه کلاچ که حاصل نیم فشار دادن پدال کلاچ است، می تواند به عنوان یک ترمز موقت در شیب ها عمل کند.

 

کلاچ کجا قرار گرفته است؟

پدال کلاچ توسط پدالی که زیر پای چپ راننده قرار داده شده است کار می کند. برای درگیر کردن کلاچ، راننده باید پدال کلاچ را تا آخر با پای چپ فشار دهد.

به این ترتیب با فشار دادن پدال کلاچ صفحه فلایویل جدا می شود و نیرو به گیربکس نمی رسد و در نتیجه چرخ های خودرو آزاد می شوند. برعکس وقتی کلاچ آزاد می شود صفحه کلاچ به فلایویل می چسبد و دور موتور تابع سرعت و قدرت دنده گیربکس می شود.

جمع بندی کلاچ چیست و چگونه عمل می کند؟

در این مقاله سعی کردیم در مورد کلاچ و نحوه عملکرد آن صحبت کنیم. اینکه کلاچ از چه اجزایی تشکیل شده و چه وظایفی در خودرو دارد موضوع اصلی بحث این مقاله بود.

شما نیز تجربه خود در مورد مشکلات کلاچ را با ما به اشتراک بگذارید تا در روز های آینده به بررسی این مطلب نیز بپردازیم.

نظرات کاربران