موتور

در مقاله امروز درباره اهمیت تعویض روغن موتور در خودروها صحبت می‌کنیم و سپس زمان مناسب برای تعویض روغن موتور را بررسی می‌کنیم. نشانه‌های رسیدن زمان تعویض روغن موتور، از دیگر مباحثی است که در این مقاله می‌خوانید. در ادامه به نحوه بررسی سطح روغن موتور، مراحل تعویض روغن و همچنین نحوه اضافه‌کردن روغن به موتور خواهیم پرداخت. در انتهای مطلب نیز درباره زمان تعویض روغن برای انواع پراید، انواع سمند، انواع پژو و انواع دنا، نکاتی را بیان خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید!

چرا جایگزینی روغن موتور اهمیت دارد؟

در این جهان، هر چیزی که مصرف می‌شود، دارای مدت اعتباری است؛ از مواد غذایی گرفته تا مواد صنعتی مانند لاستیک خودرو و حتی روغن موتور.

همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌شود، روغن موتور در قلب خودرو حرکت می‌کند، زیرا وظیفه‌های اصلی آن شامل خنک کردن، تصفیه (پاک‌سازی)، مهار آب و حتی روان کردن است. بنابراین، منطقی است که پس از مدتی استفاده، خواص آن کاهش می‌یابد.

یکی از موارد مهمی که با گذر زمان در روغن موتور تغییر می‌کند، ویسکوزیته یا گرانروی (کثافت روغن موتور) است که در مقاله راهنمای خرید روغن موتور، به آن اشاره شده است.

روغن موتور با گذشت زمان، به تدریج غلظتش افزایش می‌یابد. به ویژه اینکه روغن‌ها، ذرات فلزی یا ذرات آهنی یا هر نوع ذرات دیگر درون اجزای موتور را جذب می‌کنند و این موضوع، در افزایش کثافت آنها نقش دارد.

روغن موتوری که ویژگی‌های استاندارد خود را از دست می‌دهد، نه تنها برای خنک کردن به خوبی عمل نمی‌کند، بلکه قادر به روان کردن قطعات نیز نمی‌باشد. این شرایط، مشابه رگ‌های گرفته در بدن انسان است. همان‌طور که رگ‌های گرفته فشار زیادی به قلب وارد می‌کنند، روغن موتور ناپایدار نیز فشار زیادی به مجموعه پیشرانه خودرو وارد می‌کند؛ فشاری که ممکن است منجر به افزایش دمای قطعات، افزایش اصطکاک قطعات و در نهایت خرابی موتور شود.

زمان ایده‌آل برای تعویض روغن موتور

بحث درباره بهترین زمان برای تعویض روغن موتور یکی از موضوعات مورد توجه در عرصه خودروسازی است. اغلب توصیه می‌شود که هر 5000 کیلومتر یا هر 3 ماه یکبار (هرکدام زودتر فرا رسد) روغن موتور خودرو را تعویض کنید. اما این قانون برای همه خودروها صدق نمی‌کند!

عوامل مختلفی از جمله تکنولوژی موتور، شیوه رانندگی و حتی نوع روغن موتور مورد استفاده، در تعیین زمان بهینه برای تعویض روغن موتور اهمیت دارند. برخی تولیدکنندگان خودرو هر 5000 کیلومتر را معادل 6 ماه در نظر می‌گیرند، در حالی که برخی دیگر توصیه می‌کنند که هر 12 هزار کیلومتر یا یکسال، روغن موتور را تعویض کنید.

تکنولوژی موتور نیز نقش مهمی در تعیین زمان تعویض روغن دارد. برای مثال، موتورهایی که از سیستم توربوشارژ استفاده می‌کنند، ممکن است نیاز به تعویض روغن موتور زودتری داشته باشند. همچنین نوع سوخت مصرفی هم می‌تواند تأثیرگذار باشد؛ به عنوان مثال، موتورهای دیزلی به طور معمول نیاز کمتری به تعویض روغن دارند نسبت به موتورهای بنزینی.

بنابراین، بهترین زمان برای تعویض روغن موتور خودرو، دقیقاً همان زمانی است که در دفترچه راهنمای خودرو شما ذکر شده است. بنابراین بهترین راهنما برای شما، خود دفترچه راهنمای خودروتان است. بنابراین بهترین راهنما برای شما، خود دفترچه راهنمای خودروتان است. پس همیشه به راهنمایی تولیدکننده خودرو اعتماد کنید.

نشانه فرا رسیدن زمان تعویض روغن

آیا خودروی شما به تنبلی و کم‌عملکردی مبتلا شده است؟ آیا پیشرانه خودرویتان با صداهای عجیب و غریبی عمل می‌کند؟ آیا فشار روغن موتور آن کاهش یافته و یا چراغ روغن روشن است؟ حتی اگر خودروی شما برخی از نشانه‌های روشن‌تر زمان تعویض روغن را ندارد، تشخیص زمان مناسب برای تعویض روغن موتور از طریق نشانگان کوچک‌تر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

گاهی وقت‌ها وضعیت‌های خاصی پیش می‌آید که شما مجبورید روغن موتور را قبل از زمان توصیه شده توسط تولیدکننده تعویض کنید. این وضعیت‌های استثنایی، معمولا با نشانه‌هایی همراه است که به شما اعلام می‌کنند باید روغن موتور خودرو را هرچه زودتر تعویض کنید.

1- صدای تیک تاک هنگام روشن شدن موتور

پیشرانه خودرو در هنگام عملیاتش، روغن را به صورت مداوم در سراسر سیلندرها و قسمت‌های کارتر پمپ می‌کند. با گذشت زمان، روغنی که در ابتدا تازه و رنگارنگ بوده، به دلیل جذب دودهای احتراق و گرمای موتور، کثیف و تیره می‌شود. این اتفاق باعث سنگین‌تر شدن روغن و دشوارتر شدن جریان آن در سیستم می‌شود. از این رو، هنگام روشن کردن موتور در حالت سرد، ممکن است صدایی شبیه به تیک تاک از منطقه سوپاپ‌ها شنیده شود. این صدا ناشی از نیاز بیشتر روغن کثیف به زمان بیشتری برای رسیدن به مناطق مختلف موتور و روان‌کاری قطعات متحرک است.

2- در حالت درجا، دور موتور بالاست

یکی از نشانه‌های دیگر روغن کثیف، افزایش دور موتور در حالت درجا می‌باشد. در این حالت، احتمالاً حس می‌کنید که پیشرانه با سرعت بیشتری در مقایسه با حالت عادی کار می‌کند. این افزایش دور موتور ممکن است به دلیل افزایش اصطکاک بین پیستون‌ها، رینگ‌ها و یاتاقان‌ها باشد.

3- کاهش شتاب خودرو

یک پیشرانه که به درستی روغندهی شده باشد، بدون مشکل قطعات در حال حرکت را روان‌کاری می‌کند و خودرو به صورت عادی عمل می‌کند. اما وقتی روغن کثیف و کهنه می‌شود، پیشرانه قادر نیست قطعات را به اندازه کافی روان‌کاری کند و نتوانسته باشد با نرمی حالت عادی خود را ادامه دهد. در این شرایط، شتاب خودرو کاهش می‌یابد و احساس می‌شود قدرت پیشرانه کاهش یافته است.

4- شنیدن صدای ضربات متوالی از موتور

اگر در حین کارکرد پیشرانه، صدای ضربات متوالی را از آن شنیدید، این ممکن است ناشی از روغن کثیف و کهنه باشد که به طور نهایی منجر به خرابی یاتاقان‌های متحرک می‌شود. این مشکل باعث لرزش پیشرانه در حین کارکرد درجا می‌شود و با افزایش سرعت موتور، صدای ضربات بلندتر می‌شود. این نوع مشکلات نشان دهنده وجود آسیب جدی به خودرو است که ناشی از نادیده گرفتن سرویس‌های دوره‌ای است و تعویض روغن ساده نمی‌تواند این مشکل را حل کند.

5-روشن شدن نماد چک روغن

در صورتی که نماد چک روغن در خودرو روشن شود، این موضوع را به هیچ وجه نادیده نگیرید، زیرا اغلب این حالت نشان‌دهنده افت فشار روغن در پیشرانه است که ممکن است باعث ناتوانی خودرو در انجام عملکرد بهینه شود. در این شرایط، اقدام به تعویض فوری روغن موتور از مرحله‌های اولیه و ضروری است.

تعویض روغن موتور با بررسی روغن

یکی از روش‌هایی که به شما اعلام می‌کند زمان تعویض روغن موتور رسیده است، انجام بررسی منظم سطح روغن موتور خودرو است.

پس از جایگزینی روغن موتور، اگر به مدت یک ماه، هفته‌ای یک بار سطح روغن موتور را بررسی کنید، متوجه خواهید شد که پیشرانه خودروی شما چقدر روغن مصرف می‌کند. در ادامه، لازم نیست این کار را هفته‌ای تکرار کنید و بسته به میزان مصرف روغن توسط پیشرانه، می‌توانید فاصله زمانی بررسی را افزایش دهید. به عنوان مثال، هر سه هفته یا هر ماه یک بار.

هنگام بررسی روغن موتور با استفاده از میله روغن، باید سه سؤال اساسی را از خود بپرسیم:

1- آیا سطح روغن موتور کاهش یافته است؟

کاهش ناگهانی در سطح روغن ممکن است نشانه روغن‌ریزی یا استفاده از روغن موتور جعلی باشد.

2- آیا رنگ روغن موتور تغییر کرده است؟

استنباط رنگ طبیعی روغن موتور نیازمند تجربه است، اما باید توجه داشت که روغن موتورها با گذر زمان تیره‌تر می‌شوند. این تیره شدن معمولا نشان‌دهنده این است که روغن موتور دوده‌های ناشی از احتراق و رسوبات را جذب کرده است.

اما اگر رنگ روغن به طور ناگهانی تیره شود، این ممکن است نشانه مشکلات جدی مانند خرابی در قطعات موتور باشد. در این صورت، بهتر است به تعمیرگاه مراجعه کرده و وضعیت را بررسی کنید.

در تصویر بالا، روش تغییر رنگ روغن موتور را مشاهده می‌کنید. وقتی که رنگ روغن به رنگی شبیه به رنگ شماره 3 می‌رسد، بدین معنی است که زمان تعویض روغن موتور فرا رسیده است.

3- آیا لزوماً لزوماً روغن موتور، بیشتر چسبیده است؟

باید با انگشتان خود میزان چسبندگی روغن موتور را لمس کنید. پس از یک مدت استفاده، چسبندگی روغن موتور به طور طبیعی افزایش می‌یابد.

اما توجه داشته باشید که این افزایش چسبندگی حد معینی دارد، و اگر بیش از حد باشد، به این معنی است که ویسکوزیته روغن موتور تغییر کرده است. در این صورت، روان‌سازی قطعات به شکل مطلوب انجام نمی‌شود و به عبارت دیگر، اصطکاک بین قطعات از حد معمول بیشتر است.

تعویض روغن موتور در شرایط سخت

یکی از عواملی که توصیه‌های تعویض روغن موتور خودروسازان را تغییر می‌دهد، رانندگی در شرایط سخت است. اگر در دفترچه راهنمای خودرویتان شرایط سخت رانندگی را مشخص کرده باشند، باید بدانید که زمان تعویض روغن موتور خود را باید قبل از زمان توصیه شده، تغییر دهید.

برای اطلاعات بیشتر باید دانست که خودروسازان عموماً رانندگی در شرایط زیر را به عنوان "شرایط سخت" تعریف می‌کنند:

- رانندگی در محیط‌های گرد و غباری

- رانندگی در مسیرهای نامنظم یا صحرایی

- رانندگی با بار زیاد یا بکسل‌کردن

- رانندگی مداوم با سرعت بالا

- رانندگی مداوم با سرعت کم (کمتر از 30 کیلومتر در ساعت)

- رانندگی در شرایط جوی بسیار سرد یا گرم

- رانندگی در مناطق کوهستانی و مناطق با رطوبت بالا

روش خالی کردن روغن از موتور خودرو

قطعاً توصیه می‌شود که فرآیند خالی کردن روغن موتور را در محل پارکینگ انجام ندهید و به بهتر است آن کار را به کسی که در تعویض روغن متخصص است، واگذار کنید؛ این اقدام نه تنها به دلیل خطرات جانی که ممکن است به علت استفاده از جک پیش بیاید، بلکه به دلیل احتمال آسیب به محیط زیست و همچنین خطرات فنی که تنها افراد با تجربه می‌توانند آن را به خوبی مدیریت کنند، اهمیت دارد. اگر به هر دلیلی مجبور به انجام این کار شدید، باید مراحل زیر را رعایت کنید:

1- درپوش روغن موتور را باز کنید. این کار باعث تخلیه راحت‌تر روغن از کارتر می‌شود.

2- جک را زیر خودرو قرار دهید. سپس خودرو را بالا ببرید تا به کارتر دسترسی پیدا کنید. در استفاده از جک، ایمنی را جدی بگیرید. برخی خودروها ممکن است نیاز به باز کردن سینی زیر موتور داشته باشند.

3- یک ظرف بزرگ را زیر کارتر قرار دهید تا روغن تخلیه شده در آن جمع‌آوری شود.

4- دستکش ایمنی بپوشید تا از تماس با روغن قدیمی با دست‌هایتان جلوگیری کنید. سپس با استفاده از آچار و شماره پیچ مناسب، پیچ کارتر را باز کنید. توجه کنید که پیچ هنگام باز کردن، به داخل ظرف روغن نیفتد.

5- بعد از خالی شدن روغن از کارتر، بهتر است یکبار جک را پایین بیاورید تا روغنی که ممکن است در نقاط مختلف کارتر جمع شده باشد، خارج شود. حوصله داشته باشید و عجله نکنید؛ به روغن فرصت دهید که به طور کامل از کارتر خارج شود.

6- پس از تخلیه روغن از کارتر، حالا نوبت به تعویض فیلتر روغن موتور می‌رسد. باید توجه داشت که این مرحله از تعویض روغن موتور، معمولاً دشوارترین قسمت است زیرا دسترسی به فیلتر روغن در اکثر خودروها آسان نیست. همچنین تعویض فیلتر روغن نیازمند استفاده از آچار مخصوص فیلتر روغن است و ممکن است در برخی خودروها باز کردن آن به قلق خاصی نیاز داشته باشد.

7- در زمان تعویض فیلتر روغن، حتماً باید به دقت اطمینان حاصل کنید که فیلتر جدید، هیچ گونه خوردگی یا ساییدگی ندارد. همچنین پیش از نصب فیلتر روغن جدید، واشر دور فیلتر را با روغن تمیز چرب کنید. در تصویر زیر، می‌توانید تفاوت بین فیلتر تمیز و فیلتر استفاده شده را مشاهده کنید.

8- بعد از تعویض فیلتر روغن موتور، حالا باید پیچ کارتر را ببندید، اما پیش از آن، حتماً واشر را بر روی پیچ کارتر قرار دهید. همچنین توجه داشته باشید که در برخی خودروها، پیچ کارتر یکبار مصرف است، به این معنی که بعد از باز شدن دیگر نمی‌توان از آن استفاده کرد. هنگام بستن پیچ کارتر، مراقب هرز شدن شیارهای کارتر باشید، زیرا ممکن است کارتر برخی خودروها از جنس آلومینیوم باشد، در حالی که جنس پیچ کارتر از جنس فولاد است. لذا بعد از چندین بار باز شدن پیچ کارتر، احتمال نشتی روغن موتور از این قسمت وجود دارد.

9- حالا همه چیز آماده برای ریختن روغن موتور جدید است.

10- روغن موتوری که از کارتر خالی شده است، حتماً دور نریزید یا حتی در فاضلاب ریخته نشود زیرا این اقدام اثرات زیست محیطی خطرناکی دارد. بهتر است روغن موتور قدیمی را در بطری جمع‌آوری کرده و آن را به مراکز تعویض روغن مناسب بسپارید.

11- در پایان، خودرو را روشن کنید و اطمینان حاصل کنید که چراغ نشانگر روغن، خاموش باشد.

نحوه افزودن روغن به موتور خودرو

در صورتی که سطح روغن موتور کاهش یافته باشد، بایستی مقداری روغن به آن اضافه شود. برای انجام این کار:

1- خودرو را روی سطح صاف قرار دهید.

2- موتور را روشن کنید و به مدت حدود 5 الی 10 دقیقه اجازه دهید تا به دمای عادی برسد.

3- سپس موتور را خاموش کرده و مدتی دیگر، حدود 5 الی 10 دقیقه صبر کنید تا روغن به کارتر بازگردد.

4- میله اندازه‌گیری روغن را بیرون بکشید و آنرا تمیز کنید. سپس آن را به مخزن روغن بریزید.

5- بعد از اضافه کردن روغن، میله را دوباره بیرون بکشید و سطح روغن را بررسی کنید. سطح روغن باید به شاخص MAX یا MIN که بر روی گیج روغن تعیین شده، نزدیک باشد. اگر سطح روغن کمتر از حداقل یا بیشتر از حداکثر باشد، می‌بایست مقدار روغن را تنظیم کنید. در این مرحله، مهم است که گیج روغن را از مخزن خارج نکنید.

در برخی خودروها، گیج روغن فاقد نشانگر MAX و MIN یا نماد F و L است. اما به جای آن، دو نشانه در انتهای این گیج‌ها وجود دارد که می‌توانید از آنها برای تعیین سطح روغن استفاده کنید.

6- پس از اضافه کردن روغن به موتور، دوباره موتور را فعال کنید و منتظر بمانید تا به دمای عادی برسد. سپس موتور را مجدداً خاموش کنید و چند دقیقه صبر کنید. سپس سطح روغن را مجدداً بررسی کرده و مطمئن شوید که نزدیک به نقطه حداکثر است.

نکات اساسی در زمان تعویض روغن موتور

در هنگام تعویض روغن موتور خودرو، به موارد زیر توجه کنید:

1- همواره فیلتر روغن موتور را همزمان با تعویض روغن جایگزین کنید.

2- هرگز از دو نوع مختلف روغن موتور برای اضافه کردن به موتور استفاده نکنید.

3- تماس طولانی با پوست دست با روغن موتور ممکن است منجر به بروز حساسیت‌های پوستی شود. همچنین، استفاده از روغن موتور سوخته یا تیره ممکن است به پوست آسیب برساند. بنابراین، اگر دستانتان به روغن آلوده شود، فوراً آن را با آب و صابون بشویید.

4- برای تهیه کامل روغن موتور، گاهی اوقات ممکن است از دستگاه‌های مکش روغن (سرشیشه) استفاده شود، اما گاهی بهتر است تخلیه را از طریق کارتل انجام دهید. لطفاً اجازه دهید تصمیم در این خصوص توسط نمایندگی‌های مجاز برای شما گرفته شود!

5- زمان تعویض روغن موتورهای معدنی، زودتر از روغن موتورهای صنعتی (سنتتیک یا نیمه‌سنتتیک) است، زیرا روغن‌های معدنی فاقد مواد افزودنی شیمیایی هستند.

6- زمانی که موتور برای مدت زیادی روشن است، هیچ وقت برای تعویض روغن موتور اقدام نکنید. موتور را خاموش کرده و حداقل 30 تا 45 دقیقه منتظر بمانید تا دمای آن کاهش یابد.

7- در زمان افزودن روغن به موتور، به این نکته توجه کنید که ریختن روغن اضافی ممکن است باعث ایجاد صدمات غیرقابل جبران به موتور خودرو شود.